De zerowastebeweging is in volle opmars. In 2015 telde België nog maar een tiental zogeheten bulkwinkels, vandaag zijn dat er al meer dan honderd. Ook in Brussel schieten deze zaken als paddenstoelen uit de grond, getuige onder meer de Marché bio des Tanneurs (Biomarkt), Roots Store, The Barn, BEES Coop, SuperMonkey, färm, Day-By-Day enz.

De zero afvaltrend heeft alles te maken met de toenemende vraag van de consumenten zelf die elk op hun eigen schaal hun ecologische voetafdruk willen verkleinen. Daarnaast gelden er op Europees, gewestelijk en zelfs gemeentelijk niveau steeds ingrijpender afvalpreventieregels die een versnelde gedragswijziging binnen de voedingssector beogen (afschaffing van plastic voorwerpen voor eenmalig gebruik, van plastic wegwerpzakken enz.).

Elke handelaar en horecaverantwoordelijke moet vandaag keuzes maken over de ecologische én economische impact van hun productverpakkingen. Die keuze bepaalt hun positie tegenover hun klanten en hun concurrenten. Elk op hun niveau kunnen voedings- en horecazaken actief bijdragen aan de maatregelen die zich opdringen door de acute klimaatverandering.

De 3 belangrijkste voordelen van een zero afvalbeleid voor voedings- en horecazaken:

1.Anticiperen op de regelgeving en de sectortrend

Sinds 1 september 2018 zijn plastic tassen voor eenmalig gebruik van minder dan 50 micron verboden(zowel de kassazakjes als de zakken gebruikt voor producten in bulk). Daarnaast worden ook de plastic zakken voor eenmalig gebruik uit 40% en 60% biogrondstoffen en geschikt voor thuiscomposteren, geleidelijk afgeschaft. De Europese richtlijn tegen ‘Wegwerpplastic’ die in december 2018 werd aangenomen, stelt een verbod in op een tiental categorieën producten voor eenmalig gebruik en visserijmateriaal, samen verantwoordelijk voor 70% van alle afval in zee dat op de Europese stranden aanspoelt

2. De milieu-impact en de kosten verlagen

Als je je klanten bv. voorstelt herbruikbare tassen en houders te gebruiken (boodschappen in bulk, brooddoos hergebruiken enz.) wordt de berg aan wegwerpverpakkingen in uw vuilnisbakken en die van je klanten aanzienlijk verminderd. Bovendien hoef je dan zelf ook geen wegwerpzakjes of -houders meer te kopen. Je klanten betalen enkel voor de gekochte producten, zonder meerkost voor de verpakking.

3. Een beter imago en klantenbinding

Door herbruikbare tassen en verpakkingen aan je klanten aan te bieden, maak je hen bewust hoe ze afval uit dagelijkse aankopen kunnen verminderen. De verkoop van producten in bulk en het gebruik van herbruikbare verpakkingen leiden bovendien tot een ongedwongen sfeer waarin het contact met de klanten veel gemoedelijker verloopt. Steeds meer consumenten zijn op zoek naar manieren om minder afval te produceren. Verpakkingsvrije bulkwinkels bieden hen dat alternatief. Door mee op de kar te springen, trek je niet alleen een snelgroeiende maar ook een trouwe klantenbasis aan.

Op basis van deze vaststelling lanceerde Leefmilieu Brussel eind 2018 een projectoproep ter ondersteuning van zero afvalpraktijken door voedingswinkels en horecazaken. De laureaten krijgen technische en financiële steun en een grotere zichtbaarheid bij het brede publiek. Van de 51 ontvangen kandidaturen werden uiteenlopende zerowasteprojecten van 12 voedingswinkels en horecazaken weerhouden.

Leefmilieu Brussel implementeert daarnaast ook specifieke tools voor voedingswinkels en horecazaken. Zo ontwierpen experts een twaalftal adviesfiches als antwoord op de specifieke uitdagingen binnen deze 2 sectoren. De fiches behandelen met name het economische en ecologische nut van zero afvalpraktijken, omvatten referenties van leveranciers, tools voor klantencommunicatie, adviezen voor de uitvoering ervan enz.

De goede praktijken op het vlak van zero afval voor voedingswinkels

• Fruit en groenten in bulk
• Droge voeding in bulk
• Brood(jes) in stoffen of herbruikbare zakken/tassen
• Koffie en thee in bulk
• Toog met traiteurproducten, kaas, beleg en vlees in bulk
• Vloeibare voedingsproducten in bulk (olie, azijn, wijn enz.)
• Dranken in grote verpakkingen en met statiegeld

De goede praktijken op het vlak van zero afval voor horecazaken

Mijn afvalvrije drankjes

• Kraantjeswater op de kaart
• Dranken in grote verpakkingen, met statiegeld of eigen homemade specialiteiten op de kaart
• Herbruikbare verpakkingen voor warme en koude dranken
• Herbruikbare rietjes en roerstaafjes

Mijn afvalvrije gerechten, -lunches en -snacks

• Herbruikbare verpakkingen voor meeneemgerechten
• Herbruikbaar bestek, herbruikbare borden en servetten
• Miniwegwerpverpakkingen (sauzen, suiker, melk, koekjes enz.) vervangen door condimenten en bijgerechten in bulk die in herbruikbare houders aangeboden worden

De eerste en meest eenvoudige stap naar een afvalvrije winkel of horecazaak is klanten voor te stellen hun eigen verpakkingen mee te brengen als ze hun boodschappen komen doen of hun meeneemgerechten, kaas of vlees komen kopen. Bevestig de sticker ‘eigen verpakkingen welkom'(externe link) aan de ingang van je zaak en vermeld hem ook op al je online- en schriftelijke communicatie. Neem contact op met Zero Waste Belgium via stickers@zerowastebelgium.org(link stuurt een e-mail) om je in te schrijven en de sticker te ontvangen.

De volgende stap is je verschillende producten in specifiek daartoe aangepaste verpakkingen te verkopenzodat je klanten ze bij hun volgende bezoek opnieuw kunnen gebruiken (de klant maakt die verpakking dan zelf proper).

Om je klanten aan te zetten met hun ‘oude’ verpakkingen terug te komen, kan je hen bv. een korting op hun aankopen aanbieden.

Om de zerowasteaanpak nog eenvoudiger te maken voor je klanten, kan je ook een systeem met statiegeld voor uje verkochte verpakkingen invoeren. Dat betekent wel dat je in een industriële vaatwasser moet investeren en personeel moet voorzien om de verpakkingen conform de FAVV-normen te reinigen. Je kan deze schoonmaak ook uitbesteden aan een onderaannemer buiten je bedrijf maar dat brengt meer logistieke inspanningen voor het transport en extra kosten met zich mee.

Ga naar de pagina Projectoproep 2018 ‘Zero Afval Horeca en Voedingszaken’ om een beter beeld te krijgen van de projecten van de laureaten van 2018 en de adviesfiches over de beste zerowastepraktijken van Leefmilieu Brussel.

Heb je nog vragen bij je project om minder verpakkingsafval te genereren? Neem dan contact op met de Facilitator Zero Afval Handelaars via zerowasteretail@leefmilieu.brussels.