Wist je dat de bomen die in het Zoniënwoud groeien vaak naar Azië uitgevoerd worden wanneer ze gekapt worden? Wist je dat de bouwsector in het Brussels Gewest alleen al 60.000 ton hout per jaar invoert? Als reactie op die absurde toestand zette Stephan Kampelmann, econoom en specialist circulaire economie aan de Vrije Universiteit Brussel, zijn schouders onder de coöperatie Sonian Wood Coop. De coöperatie, die haar pop-upstore feestelijk mocht openen in oktober, heeft een centrale missie: Keep it local.

Wat is de Sonian Wood Coop? Waarom hebben jullie voor een coöperatie gekozen?

Sonian Wood Coop is een platform dat de actoren van het ecosysteem voor de valorisatie van lokaal hout in staat stelt elkaar te ontmoeten. Er is momenteel immers geen lokaal circuit voor hout in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest terwijl het Gewest net heel wat actoren telt die gebruikmaken van die hulpbron. Er zijn schrijnwerkers, timmerlui, meubelmakers, bouwheren … maar die bevoorraden zich elk apart. Anderzijds is er het aanbod. Er is meer dan 10.000 hectare bos in openbaar beheer in een straal van 35 kilometer rond de Grote Markt. Elk jaar maken de beheerders een selectie van bomen die geveld worden en vervangen door nieuwe soorten om de biodiversiteit te bevorderen, het bos aan te passen aan de klimaatverandering en hout te produceren. Het is onze ambitie om het aanbod en de vraag samen te brengen.

Onze missie ‘Keep it local’ is ook een manier om de stad verantwoordelijkheidsgevoel bij te brengen. Met ons voorstel om het hout van ons grondgebied lokaal te gebruiken in plaats van hulpbronnen uit verre landen te benutten willen we de stad bewust maken van de manier waarop ze hout gebruikt. We zijn ervan overtuigd dat je moet weten waar het hout dat we gebruiken vandaan komt opdat het op een verantwoorde en duurzame manier beheerd kan worden. Je moet de link leggen tussen de ambitie om ons ecosysteem net buiten de stad in stand te houden en te beantwoorden aan de groeiende vraag naar hulpbronnen. Ons initiatief laat een rijpere en meer verantwoorde visie toe ten opzichte van de stad en het ecosysteem errond.

De keuze voor een coöperatieve vennootschap leek ons vanzelfsprekend. De ontwikkeling van onze activiteit is immers per definitie beperkt door de regeneratie van het bos, door de groei van de bomen. We zijn ons bewust van de beperkingen van onze activiteit en het coöperatieve model laat ons toe om ons te concentreren op onze missie, de valorisatie van het lokale hout. Aangezien het Zoniënwoud onder openbaar beheer valt, reflecteert de vorm van een coöperatie bovendien de status van gemeenschappelijk goed van het bos.

Op welke manier past Sonian Wood Coop binnen de circulaire economie?

Een van de aspecten van onze aanpak is werken met korte ketens: ‘Keep it local’. Daarnaast werken we met een grondstof die in zeer uiteenlopende vormen bestaat. Er zijn heel wat toepassingen waarvoor bepaalde delen van de bomen beschouwd worden als afval, zoals scheve bomen, met te veel knoesten of bomen die te groot zijn voor industriële zagerijen. Met onze lokale aanpak kunnen we die hulpbron toegankelijk maken voor schrijnwerkers die willen werken met dat unieke hout dat gewoonlijk eindigt als brandhout.

Het volledige houtcircuit, van de kap tot de plank, brengt een secundaire grondstof voort, namelijk zaagsel. Dat kan gebruikt worden als substraat om zaken op te kweken, men kan het gebruiken als energiebron enz.

Dankzij dat soort benaderingen kunnen we handelen volgens de beginselen van de circulaire economie en tot een echte valorisatie van het lokale hout komen.

Sonian Wood Coop heeft een crowdfunding gehouden die 180% van het vooropgestelde bedrag heeft opgehaald. Wat verklaart volgens u dat enthousiasme?

Het Zoniënwoud roept heel emotionele reacties op in het Brussels Gewest. De Brusselaars hebben een bijzondere band met dat magische en unieke bos. Dat hout zien vertrekken lokt een hevige reactie uit bij de bevolking. 

Het plan om Sonian Wood Coop op te richten is heel positief ontvangen. Elke stap werd enthousiast onthaald, op politiek niveau, bij de overheidsinstanties, de boswachters, de sector van de schrijnwerkers en bij de bevolking. Iedereen zag wel iets in het idee om het bos lokaal te benutten maar sommigen hadden hun twijfels bij de economische haalbaarheid van de activiteit. Dankzij onze fundraising kregen we de kans om een ‘proof of concept’ te doen. We hebben op kleine schaal een operationele cyclus opgezet om te tonen dat het mogelijk is om de houtsector lokaal samen te brengen. We willen nu groeien en de nodige investeringen doen om een structurele oplossing te bieden voor de valorisatie van het lokale hout.

Het project is in 2019 opgezet. In 2020 kregen we te maken met de coronacrisis. Hoe gaat jullie jonge coöperatie om met de uitdagingen van de pandemie? Kan de circulaire economie jullie veerkracht bieden in die context?

Door de gezondheidscrisis was de haven van Shanghai een bepaalde tijd op slot waardoor de toegang tot de Aziatische markt geblokkeerd was en de export van hout een flinke knauw kreeg.

Onze activiteit is enkel afhankelijk van lokale spelers. Wij stellen een businessmodel voor gebaseerd op korte ketens en op de hulpbronnen van een gebied dat we kunnen beheren zonder een beroep te doen op wereldwijde logistieke ketens. Dat soort businessmodel biedt redelijk goed weerstand tegen grote wereldwijde schokken en onder andere sinds de gezondheidscrisis is er een groeiende interesse voor alternatieve en veerkrachtigere modellen.

Bovendien konden we onze activiteit tijdens de lockdown in de lente blijven verderzetten omdat we veel in het bos zaten om bomen af te voeren, te verzagen enz. Pas sinds oktober zijn we actief in contact met onze klanten voor de verkoop van hout dat dit jaar gedroogd is.

Sinds oktober hebben jullie jullie pop-upstore geopend in het Circularium. Waarom vonden jullie het belangrijk om met hen in zee te gaan?

Wij wilden een plek die gemakkelijk toegankelijk was vanuit Brussel en we wilden de lokale gebruikers ontmoeten. Het Circularium is een ideale plek door de zichtbaarheid ervan en omdat het mogelijkheden biedt om interessante samenwerkingen aan te gaan met de andere gebruikers van de site.

Dankzij onze pop-upstore staan we in contact met mensen van allerlei slag die met hout werken en die ons werk op prijs stellen. We brengen het droge hout in de verkoop dat we in de winter hebben aangekocht dankzij onze crowdfunding. Er is veel vraag. De gebruikers zijn blij dat ze hout uit de streek kunnen aanschaffen. Volgens onze prognoses zullen we tegen eind 2020 geen droog hout meer kunnen aanbieden voor verkoop.

We zijn al bezig om nieuwe partijen hout aan te kopen om te verzagen en deze winter te laten drogen. Het hout uit het Brusselse gedeelte van het Zoniënwoud wordt per opbod verkocht door Leefmilieu Brussel. We hebben de eerste partij een aantal weken geleden aangekocht. Het was ongetwijfeld de eerste keer sinds lange tijd dat een Brusselse speler per opbod een partij kocht om die lokaal te gebruiken als verzaagd hout.

Ontdek de site van Sonian Wood Coop.

Lees meer over het Circularium en zijn gebruikers.