Wist u dat de publieke sector goed is voor bijna 30% van de economie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest? Om een eerlijke concurrentie te waarborgen selecteren de overheidsinstanties hun leveranciers en dienstverleners aan de hand van overheidsopdrachten. De criteria voor die opdrachten zetten de toon voor de offertes en kunnen zo een echte katalysator voor de transitie van het Gewest zijn.

Overheidsopdrachten kunnen een belangrijke bron van activiteit vormen voor een bedrijf. Ze zijn dan ook een cruciale hefboom in de transitie van het Gewest, zowel binnen de overheidssector als bij de leveranciers ervan. Om op die duurzame en circulaire overheidsopdrachten te kunnen reageren moeten bedrijven immers diensten en producten kunnen leveren die zelf ook duurzaam zijn.

Duurzame en circulaire overheidsopdrachten, wabliefteru?

Een duurzamere overheidsopdracht is een proces waarmee een instantie diensten en producten wenst aan te kopen die tijdens hun volledige levenscyclus een lagere ecologische, sociale en ethische impact hebben dan de alternatieven die diezelfde functies vervullen. Of het nu gaat om schoonmaakdiensten, kantoormeubilair of werkuniformen, er bestaan op de markt opties die ecologischer en ethischer zijn dan andere. Door duurzaamheidscriteria op te nemen in de overheidsopdrachten probeert het Gewest de keuze voor alternatieven die aansluiten bij de Brusselse ecologische en maatschappelijke uitdagingen te systematiseren.

Verandering in gang zetten, maar niet op eender welke manier!

Heel wat systemen bestaan al of worden momenteel uitgewerkt maar er is nog potentieel voor overheidsopdrachten als katalysatoren van de transitie van het Gewest. Er zijn nog tal van uitdagingen die we moeten aanpakken.

• Uitdagingen op het niveau van de aanbestedende diensten

Een eerste uitdaging voor duurzame overheidsopdrachten is de inkopers opleiden en adviseren. Om duurzaamheidscriteria te kunnen opstellen die ambitieus maar realistisch zijn is immers een goede kennis van de markt vereist. Een gebrek aan kennis zou zich kunnen vertalen in voorbijgestreefde duurzaamheidscriteria of net te strikte criteria die geen rekening houden met het vermogen van de markt om eraan te voldoen. Diensten zoals de gratis helpdesk van Leefmilieu Brussel helpen inkopers om informatie over de lokale markt in te winnen en hun bestekken aan te passen in functie van de capaciteiten van de Brusselse actoren.

Een andere uitdaging ligt bij de kosten voor duurzame offertes. Vat krijgen op de eventuele bijkomende kosten die de duurzaamheidscriteria met zich meebrengen is een complexe taak. Hoewel de aankoop van duurzame industriële afwasmachines een hogere rechtstreekse kost met zich meebrengt dan bij concurrerende producten het geval is, zal de duurzame optie minder water en elektriciteit verbruiken en langer meegaan. Die voordelen zijn niet voelbaar bij de aankoop en zelfs niet in de loop van het boekjaar maar zijn verspreid over de gebruiksduur van duurzame producten. Het is dus cruciaal om de inkopers uit te rusten met instrumenten om de kosten voor de volledige levenscyclus van een goed of dienst te analyseren en om bij de gunning een gewicht toe te kennen aan de duurzaamheidsaanpak.

• Uitdagingen op het niveau van de bedrijven

Een grote uitdaging bij het gebruik van overheidsopdrachten als hefbomen voor transitie is de begeleiding van bedrijven, die de capaciteiten moeten ontwikkelen om in te gaan op die opdrachten. Het Gewest heeft verschillende obstakels geïdentificeerd waar bedrijven tegenaan lopen in het kader van duurzame overheidsopdrachten.

Ten eerste ondermijnt een gebrek aan kennis over het beschikbare aanbod, de te volgen procedures en hun gewicht het engagement van bedrijven. Om dat probleem te verhelpen en zoveel mogelijk bedrijven te stimuleren om duurzame offertes in te dienen, moeten de bestekken duidelijke en nauwkeurige criteria bevatten. Bovendien moeten bedrijven hun eventuele vragen kunnen voorleggen aan de aanbestedende diensten.

Vaak voldoen duurzame kmo’s en zko’s niet aan de selectiecriteria voor overheidsopdrachten omdat ze te weinig omzet draaien. Dat geldt des te meer voor jonge bedrijven die innovatieve oplossingen aanbieden maar die nog niet veel referenties kunnen voorleggen. De weging van de duurzaamheidscriteria in de bestekken kan de duurzame kmo’s en zko’s ook ontmoedigen om een offerte in te dienen uit vrees dat het financiële aspect voorgaat op de ecologische, sociale en ethische aanpak.

Welke oplossingen zijn er om de intrede van duurzame overheidsopdrachten in lijn met de uitdagingen en de kansen van de Brusselse context te stimuleren? Naast een dienst zoals de gratis helpdesk van Leefmilieu Brussel wil het Gewest zowel voor de inkopers als voor de dienstverleners begeleiding en opleidingen invoeren. Regelmatige bijscholingen moeten bestekken opleveren die zijn aangepast in functie van de lokale vooruitgang. Instrumenten zoals aankoopcentrales helpen om groepsaankopen van producten en diensten te doen en daarbij te profiteren van het schaalvoordeel. Vanuit het oogpunt van de dienstverleners stimuleert de aankoop van een groot volume de innovatie om aan de behoeften van de markt te beantwoorden. Hoewel overheidsopdrachten het potentieel hebben om de economische en ecologische transitie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op gang te brengen is het dus belangrijk dat de invulling ervan gebeurt in overeenstemming met de prioriteiten en realiteiten van het Gewest. Dat gebeurt onder andere door de begeleiding en opleiding van de Brusselse inkopers en dienstverleners, door de oprichting van aankoopcentrales, partnerschappen van leveranciers en door wetten en regelgeving die als hefboom functioneren.