Of u nu een fan bent van smartphones of niet, de wereld waarin we leven is steeds digitaler. Financiën, logistiek en entertainment, er zijn heel wat sectoren die dagelijks gebruikmaken van digitale oplossingen. En hoewel de digitalisering tal van kansen biedt om onze systemen opnieuw uit te vinden, is het ook een energieverslindende sector die veel hulpbronnen vergt en die een sterke digitale vervuiling met zich meebrengt. Is de digitalisering dan een bondgenoot of een vijand in onze economische en ecologische transitie? We maken de balans op.

De mogelijkheden van de digitalisering

•             Veerkracht

Een opportuniteit van de digitalisering waarvan we sinds het begin van de pandemie getuige zijn geweest, is dat bedrijven die hun activiteit al gedigitaliseerd hadden die gemakkelijker in stand konden houden. Veel bedrijven zijn als reactie op de gezondheidsmaatregelen overigens digitale tools beginnen gebruiken en hebben waar mogelijk een online luik ontwikkeld voor hun activiteit. De platformen Lowco en MyMarket waren een waardevolle bondgenoot in de digitalisering van tal van bedrijven die niet beschikten over de kennis of middelen om hun eigen websites te ontwikkelen. E-commerceplatformen op basis van samenwerking bieden voor consumenten ook het voordeel dat ze een brede waaier aan producten aanbieden zodat zij ook nieuwe winkels kunnen ontdekken.

•             Kwaliteitsvol werken en leven

Naast de online aanwezigheid biedt de digitalisering ook tal van andere voordelen voor bedrijven en hun werknemers. Dankzij de opkomst van telewerk verloopt het verkeer in het Gewest vlotter en is er minder luchtvervuiling. Het levert ook tijdswinst op voor wie daardoor geen traject hoeft af te leggen. De digitale toepassingen vereenvoudigen ook het leven voor wie gebruikmaakt van het openbaar vervoer of deelfietsen en -auto’s, of het nu gaat om de aankoop van een Brupass op MaaS, of de reservatie van uw Villo! of uw Cambio, en ze maken het verkeer rustiger.   

•             Efficiënt omgaan met hulpbronnen

De vooruitgang van de digitalisering kan het gebruik van hulpbronnen en de vervuiling in het Gewest aanzienlijk terugdringen. Technologieën kunnen de productieprocessen immers optimaliseren door ze doeltreffender te maken en door het hergebruik van materialen te bevorderen. Zo beperken ze de verspilling van hulpbronnen en de koolstofemissies. Digitale oplossingen zoals platformen voor tweedehandsverkoop en de verhuur van gereedschappen maken het net als platformen gericht op de functionaliteiteconomie mogelijk om goederen en grondstoffen langer in omloop te houden. Bovendien kunnen nieuwe digitale technologieën zoals artificiële intelligentie of blockchain de impact van nieuwe maatregelen versnellen en maximaal benutten. De digitalisering helpt ook om administratieve processen te vereenvoudigen en te versnellen. Het Gewest zet de toon door veel van zijn formulieren, procedures en archieven te digitaliseren, wat de uitwisseling van informatie tussen overheidsdiensten vergemakkelijkt. 

•             Nieuwe deuren

De digitalisering geeft Brusselse bedrijven en particulieren toegang tot diensten, materiaal, opleidingen en netwerken die voordien buiten hun bereik lagen hetzij door een gebrek aan kennis, fysieke toegankelijkheid of financiële middelen.

De problematische aspecten van de digitalisering

• Vervuiling en energieverbruik

De digitalisering wordt vaak onder vuur genomen door de verschillende vormen van vervuiling die ermee in verband gebracht worden, of ze nu te maken hebben met de productie of het gebruik van de digitale tools. De ontwikkeling, de productie en de verbetering van digitaal materiaal en van de bijhorende toestellen vergt immers heel wat hulpbronnen die allerlei soorten vervuiling met zich meebrengen: de uitstoot van broeikasgassen, chemische vervuiling, de productie van elektronisch afval … Het gebruik van netwerken zorgt ook voor een hoge energieconsumptie.

• Digitalisering op de korte termijn

Wij zijn van mening dat digitalisering op de korte termijn niet duurzaam is. Laten we het voorbeeld nemen van een traditioneel bedrijfje dat tijdens de coronacrisis een videoconferentieprogramma aankocht en daar ophoudt met zijn digitaliseringsproces. Met die investering zal dat bedrijf er niet in slagen om een digitale speler te worden.

Een gematigde digitalisering is duurzaam als een bedrijf probeert gespecialiseerde oplossingen en software binnen te halen om zijn businessmodel vooruit te helpen. In dat proces ontwikkelt het bedrijf digitale vaardigheden, kan het zijn activiteiten opnieuw uitvinden en kan het zelf een echte digitale innovator worden die die nieuwe expertise ter beschikking stelt van andere bedrijven.

•             Digitale kloof

Digitale technologieën bieden wel tal van mogelijkheden en kansen maar zijn ongelijk verdeeld. De digitale kloof verwijst naar de verschillen in toegang tot digitale technologie en het gebruik ervan. De redenen voor die uitsluiting kunnen van geografische, economische, culturele of cognitieve aard zijn, of voortvloeien uit gender- of generationele verschillen. Het is dan ook cruciaal om bijzondere aandacht te besteden aan inclusie opdat de digitalisering past binnen een gelijkwaardige en rechtvaardige transitie.

De oplossingen van het Gewest

Is de digitalisering dan een bondgenoot of een vijand van de transitie?

Het Gewest hecht veel belang aan de ondersteuning van de digitalisering van ondernemingen op lange termijn, om geen enkele KMO of kleine of middelgrote onderneming achter te laten.

Naast de ondersteuning van de digitale transformatie van Brusselse bedrijven, wil het Gewest technologische innovaties ondersteunen die inspelen op maatschappelijke uitdagingen. Dit is bijvoorbeeld het geval met een project om vrouwelijke aspirant-ondernemers op te leiden in cyberbeveiliging of een project om energiestoringen of vervuilingspieken op te sporen.

Om deze doelstellingen in de ecologische transitie te integreren, is het motto digitale soberheid. Die omvat drie belangrijke pijlers:

• Soberheid op vlak van hulpbronnen. De IT-uitrusting moet zo ontworpen worden dat ze de circulariteit van de materialen bevordert, het herstel en hergebruik ervan aanmoedigt en de strijd aangaat met geplande veroudering om zo weinig mogelijk middelen te verbruiken.

• Energiezuinigheid van de toestellen, servers, datacenters en software. De technologische vooruitgang moet het mogelijk maken om hun energieverbruik te verminderen zonder dat ze qua prestaties moeten inboeten. Het betekent ook steun voor open source software, waardoor ervaren gebruikers gratis toegang krijgen tot de inhoud en deze kunnen verbeteren, met name op het gebied van energieverbruik. Belangrijker nog is dat het principe van energiezuinigheid inhoudt dat we, voordat we een digitale oplossing creëren, moeten kijken naar de energie-impact ervan in verhouding tot wat deze voor de samenleving zal opleveren.

• Soberheid in gebruik. De digitalisering moet beredeneerd zijn en een reflectie omvatten over eventuele soberdere beschikbare alternatieven en de reële behoeften van de gebruikers. Soberheid in gebruik draait ook om het verkennen en invoeren van groepsoplossingen. Een beredeneerde digitalisering moedigt bijvoorbeeld de optimalisering van de levering van koopwaar en samenwerking voor e-commerce aan.

Opdat de digitale technologie een troef wordt van een transitie die niet alleen ecologisch maar ook inclusief is, wil het Gewest ook projecten steunen die digitale instrumenten gebruiken om jongeren, laaggeschoolde volwassenen, buitenlanders in die nog leren lezen en schrijven en analfabeten mondiger te maken.

De bevordering van digitale technologie is dus geen doelstelling op zich maar een middel ten dienste van economische initiatieven en ondernemers in het Gewest om de doelstellingen op vlak van klimaat en de economische en sociale transitie van het Gewest te verwezenlijken.